Het was een zware week in de handelssector, waar slecht nieuws en teleurstellingen elkaar opvolgden. Begin deze week zijn de sectorale onderhandelingen tussen vakbonden en werkgevers (onder andere over de harmonisering van de paritaire comités en zondagswerk) opnieuw mislukt. Comeos, de werkgeversfederatie van de handel, spot openlijk met het sociaal overleg en blokkeert elke dialoog. Woensdag veroorzaakte het gerucht dat Carrefour overweegt zich terug te trekken uit de Belgische markt een kleine mediastorm en grote bezorgdheid, net voor een belangrijke onderhandeling over de mogelijkheid om winkels op zondag te openen. Deze week vernamen we ook dat Brico drie van zijn winkels wil franchiseren om financiële redenen. Voeg daarbij nog de recente aankondiging van het faillissement van Leen Bakker en het lopende proces van de sluiting van Cora... Deze vaststellingen zijn zwaar en verontrustend voor de hele sector, en toch is deze situatie niet nieuw.
De afgelopen jaren hebben tal van winkels hun deuren gesloten in een oorverdovende stilte. Het scenario herhaalt zich en jobverlies wordt gebanaliseerd. Wij hebben al vaak aan de alarmbel getrokken over de noodzaak voor de sector om zich opnieuw uit te vinden en te evolueren, maar dan wel met een kader dat de arbeidsvoorwaarden beschermt, zodat we samen de duurzaamheid van de sector én van de werkgelegenheid bevorderen.
Tegenover ons zitten de verantwoordelijken in de paritaire comités aan werkgeverszijde naar hun schoenen te kijken en weigeren ze de echte problemen te bespreken. Dat hebben we opnieuw vastgesteld tijdens de laatste onderhandelingsvergadering met Comeos: de dialoog is volledig geblokkeerd, er is geen wens om vooruitgang te boeken en er is geen respect voor de stem van werknemersvertegenwoordigers. Nochtans moeten belangrijke uitdagingen zoals grensoverschrijdende handel, e-commerce en de ongecontroleerde en voortdurende komst van nieuwe ketens op Belgisch grondgebied dringend aangepakt worden. Consumeren, consumeren, consumeren... Alsof de consumptietaart eindeloos opnieuw gebakken kan worden. Wie kan - in een land en een tijd waarin de Arizona-regering voortdurend de koopkracht van de bevolking verlaagt - redelijkerwijs denken dat we morgen altijd maar méér zullen consumeren? Wie kan redelijkerwijs denken dat de drama’s in de handelssector zullen stoppen – niet omdat werknemers tekortschieten of te duur zijn, maar gewoon omdat de sector evolueert, grenzen vervagen en het consumentengedrag verandert.
Eén ding is zeker: om een winkel te laten draaien, moet er een minimum aantal werknemers in de winkel aanwezig zijn. Dat zijn kosten die niet te vermijden zijn. Men zegt dat de vakorganisaties zogezegd te hoge eisen stellen en bepaalde vragen blokkeren, vooral rond de uitbreiding van openingsuren. Dat is onjuist. Wij als BBTK hebben nooit geweigerd om te onderhandelen over flexibiliteit of polyvalentie. We hebben altijd alle cao’s ondertekend. We hebben nooit een pistool tegen het hoofd van een werkgever gezet. We hebben altijd gekozen voor de weg van de onderhandeling en nooit geweigerd om over evoluties te praten, wel integendeel. We hebben echter wel duidelijk gemaakt dat dit moet gebeuren binnen een kader.
Het herstellen van de rendabiliteit van winkels is in de eerste plaats een zaak van consumenten en hun keuzes. Boodschappen doen in België. Boodschappen doen in een winkel en zo het geld in ons land houden is essentieel als we de tewerkstelling in de handel willen behouden. Ervoor zorgen dat iedereen speelt volgens eerlijke concurrentieregels, zowel voor e-commerce als voor fysieke winkels, is cruciaal. Gemeenschappelijke boodschappen overbrengen aan de regering rond grensoverschrijdende handel, fiscaliteit en regelgeving voor handelsvestigingen is onze plicht als sociale partners.
Het harmoniseren van de paritaire comités, ze laten evolueren en een evenwicht vinden zodat iedereen kan leven en kwaliteitsvolle jobs in de handel de norm blijven, is fundamenteel.
Sinds het Delhaize-dossier is het franchisemodel in een stroomversnelling terechtgekomen en zet het druk op alle spelers in de sector. Aan werkgeverszijde schommelt men tussen franchises en geïntegreerde winkels, maar duwt men in de richting van ‘alsmaar meer flexibiliteit’. Bij dit spelletje krijgen de werkgevers ruime steun van de regering, die alsmaar meer dereguleert. Toch heeft ook 50% van de gefranchiseerde winkels het moeilijk….
Deze week was de communicatie over het mogelijke vertrek van Carrefour uit ons land strategisch perfect getimed: net voor de onderhandelingen over een uitbreiding van de openingsuren op zondag. Onhandig en walgelijk! Het enige doel was om olie op het vuur te gooien en de werknemers bang te maken, zodat ze gemakkelijker een cao zouden accepteren met winkels die 7 dagen op 7 open zijn. Laten we niet vergeten dat onze ouders en grootouders hebben gestreden om van de zondag een rustdag te maken. Zondagswerk was enkel toegestaan voor specifieke taken die niet konden worden onderbroken. Is het echt noodzakelijk om op zondag boodschappen te doen? De vraag stellen is ze beantwoorden... Werkgevers (of beter gezegd de aandeelhouders achter hen) spelen in op de wensen van consumenten, niet op een echte noodzaak.
Deze strategische beslissingen hebben een impact op de werkgelegenheid en de arbeidsvoorwaarden. En diezelfde beslissingen worden niet eens in België genomen (behalve bij Colruyt, waarvan de directie hier gevestigd blijft). Ze zijn in handen van aandeelhouders van grote groepen in het buitenland. Het zijn geen handelaars meer die aan het roer staan, maar zakenmannen.
Zoals we eerder al zeiden, zijn we altijd bereid geweest om in dialoog te gaan en oplossingen te vinden, op voorwaarde dat ze evenwichtig zijn. In diezelfde logica hebben we net onderhandeld bij Carrefour en zijn we tot een akkoord gekomen. We staan de zondagsopening waar de directie zo naar verlangt toe, maar strikt omkaderd. Daarnaast hebben we van de directie kunnen verkrijgen dat zij de tewerkstelling en het verbod op franchisering garandeert tot 2028. Dit akkoord op zich volstaat echter niet om toekomstgerichte oplossingen te bieden. Er moet een volwaardige commerciële strategie worden ontwikkeld om de toekomst van de winkels – en dus ook de jobs van de werknemers – te verzekeren.
In deze Arizona-tijd waarin men elke dag jaagt op werklozen, vragen we ons af wat de toekomst van de werknemers in de handel nog inhoudt. Vaak gaat het om mensen met weinig kwalificaties die hun hele loopbaan bij dezelfde keten hebben gewerkt. Mensen die tot nu toe trots konden zijn op een job waarvan ze konden leven, carrière maken en een waardig bestaan opbouwen. Bij Cora bijvoorbeeld worden deze ervaren werknemers vandaag aan de kant van de arbeidsmarkt geschoven en dreigen ze morgen de nieuwe paria’s van de samenleving te worden. Sommige cijfers spreken boekdelen: Delhaize neemt een deel van de winkels van Cora over. Deze Delhaize zal 40 mensen tewerkstellen. Maar van die 40 zullen slechts 4 voormalige werknemers worden overgenomen. Men wil jongere, goedkopere, meer kneedbare krachten...
De werknemers in de handel verdienen deze onverschilligheid vanwege de werkgevers niet. Ze verdienen respect. Er is nood aan een wake-upcall bij de werkgevers, maar ook bij de consumenten, om een sector die zoveel werknemers telt niet te laten wegkwijnen.